شهرداری تربت جام
بازی های آیینی
نگارنده و محقق: محمد عزیر کیانی پور (عضو هیات علمی دانشگاه وحدت تربت جام)
مقدمه :
فلات بزرگ ایران خرده فرهنگ های بسیاری را در خود جای داده است.در این میان فرهنگ عامه و آیین های فولکلور سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است که از این‌میان میتوان به رقص های محلی (بازیهای آیینی ) اشاره داشت.
انسان دیرین میاندیشید که نیاز به همدلی ،همگرایی، همدردی حضوری وایجاد یک روح و اندیشه جمعی، جهت ارائه نیروی جمعی دارد، نیرویی که‌لذتی مشترک را ایجاد می کند، پس《بازی》 یا آنچه که امروزه به اشتباه 《رقص》 می نامند، را بنیاد کرد.
این《بازی ها》 تحت تاثیر آداب ،سنن، اعتقادات، باورها و آیین های یک سرزمین شکل می گیرد و رشد می نماید.این بازی هارا نمی توان فقط آمیختن حرکات موزون باریتم تلقی نمودبلکه مفاهیمی عمیق از زندگی ،کار ،یکتاپرستی،غم و اندوه، شور و شعف در آن نهفته و ذهن و روح انسان را به تفکر واندیشه وامیدارد.
تصاویر ثبت شده برروی سفالینه_های کشف شده درشوش و سیلک کاشان قدمتی برابر باپنج هزارسال پیش ازمیلادمسیح برای این بازی ها درخاک ایران زمین رامتصور میباشد.
واژه 《رقص》عنوانی است که پس ازاسلام به عنوان معادلی برای واژه 《 بازی》 به کارگرفته شده است . دلیل اینکه برواژه بازی تاکید شده بدین سبب می باشدکه این واژه را فردوسی در شاهنامه و جامی درلغات الانس ذکر کرده ودر اقصی نقاط خراسان بزرگ از این واژه بجای رقص استفاده می شود.
بازی در زبان پهلوی ،وازیک،واژیک یاواجیک خوانده می شود که 《واز》به معنای پرواز، جنبش وجهش است.
بازی های آیینی‌خطه جام:
درخراسان بزرگ برای هرمساله ای که‌مربوط به زندگی می باشد، اعم از کار، عبادت، شادی، غم، …..ودفاع و… آیین های خاصی وجود دارد.
درتربت جام اجرای حرکات آیینی نام بازی به خودگرفته است و تنوع معنایی ومفهومی بسیار بالایی دارد.این خطه از خراسان بزرگ امروزه به عنوان یکی از مهم ترین کانون های هنربومی درایران وجهان شناخته می شودو اساتید بنام رابه دنیای هنر معرفی کرده است.
به طوری که‌هنرشناسان بزرگی‌چون پیتربروک و ژان کلود یاکاریر و پروفسور‌جان بیلی برای شناخت و معرفی این آیین ها به این خطه پانهاده و این هنرها رامورد کنکاش قرارداده اند. طوری که‌پیتربروک بعدازتماشای هنرنمایی استادفاروق کیانی درسنین نوجوانی به این هنرمند لقب هنرمندبی استاد و به تربت جام لقب هنرکده آزاد را می دهد.
تربت جام امروزه گنجینه ایست ازهنرهای آیینی ، موسیقی مقامی، معماری دوران اسلامی ایران زمین وهنرقالیبافی که هرکدام وامدار کهن میراث اجداد و نیاکان ایران فرهنگ می باشد.
شاید بتوان از بازیهای آیینی به عنوان‌شاخصترین هنرتربت جام نام برد، دلیل این مدعا نیز افتخارات مهمی است که‌این هنرها درسطح ایران و جهان به خوداختصاص داده است .
کسب دومقام نخست جهانی توسط استادفاروق کیانی در جشنواره های جهانی کانادا و یونان از آن جمله می باشد.مدال طلای جشنواره لفکادای یونان و لوح زرین اروپا توسط این هنرمند بزرگ به موزه مزار شیخ جام اهداشده است.
از مدال طلای استاد در موزه
ازویژگیهای رقص تربت جام دسته ای ودوری بودن آنهاست که حول یک‌مرکز اجرامی شودو تفاوت آن بادیگر رقصهای دسته بند اقوام ایرانی در این است که، اجراکنندگان ، به طور جدایعنی بدون آنکه دست یکدیگر رابگیرند، میرقصند.
حرکات پاتنوع کمتری دراین بازی ها دارد ولی‌دارای فرمهای پیچیده ای درحرکات دست و چرخش های بس گوناگون ودشوار می باشد. همچنین از ویژگی های دیگراین بازی هاسردسته یا راهبر گروه می باشد که معمولا چالاک ترینو بهترین بازیگر می باشد وهمهاجراکنندگان گوش به فرمان وی برای انجام حرکات آیینی می باشند ومعمولا با اصواتی خاص گروه را رهبریمی کند.
ریتم در رقص های آیینی جام ابتدا از آهسته و سنگین شروع می شود و سپس تندو سریع می شود. دربازیهای گروهی جهت حرکت پادساعتگرد (چرخش خلاف عقربه های ساعت ) می باشد.
آیین های بجامانده درتربت جام شامل: 《آفر، حتن، چوب بازی، حنایی، سه چکه، مشق پلتان و گل پتی خان》 می باشند. که به هرکدام به فراخور پرداخته می شود و مورد تحلیل قرار میگیرد.
۱-آیین آفر:
این آیین بیانگر زندگی و دغدغه های انسان کشاورز می باشد و کلیه مراحل کشت ، داشت و برداشت گندم را درطی ۱۸حرکت فیگور نشان می دهد. پیتربروک از این آیین به عنوان ریشه پانتومیم یاد میکند.
جهت حرکت در این رقص پادساعتگرد می باشدو اجراکنندگان باریتم مشخص و باکوبیدن پای راست به زمین حول یک مرکز و به صورت دایره وار حرکت می کنند. آفر از مصدر آفریدن و به معنای خلق و از نیستی به هستی درآوردن است. کلمه پرین((pryn) که واژه ای است پهلوی در فارسی نو به آفرین بدل گشته است ومعنای آن ستودن و دعای خیرکردن می باشد، از این رو میتوان این آیین را هم‌به معنای آفرینش (خلق‌کردن) و هم آیینی ستایشی و نیایشی برشمرد. در۱۵ حرکت ابتدایی این آیین درقالب فرم نیم دایره وار و پشت سر سالار کشمندان که همان راهبر‌می_باشد حرکت می کنندو درسه حرکت انتهایی آن نیم دایره به دایره کامل تبدیل می شود.
اولین حرکت دراین آیین سماع راست نام دارد که میتوان از آن به عنوان پرمعناترین حرکت دربازیهای آیینی تربت جام و حتی ایران نام برد.اهمیت آن تابدانجاست که حضرت مولانا این چنین بدان اشاره می دارد:
برسماع راست هرکس چیرنیست دانه هرمرغکی انجیرنیست
دراین حرکت دست راست رو به آسمان و با حرکت دایره ای شکل بعداز کسب نیروهای آسمانی و ماورایی و انرژی گرفتن از آن ، با حرکتی فیگوراتیو بعداز عبور از مقابل دیدگان به سوی مغز وسر ،که نماداندیشه انسانی است، منتقل می کندو انسان متفکر‌بعداز تحلیل آن شروع به حرکت حول یک‌مرکز، باکوبیدن پای راست برزمین، میکند.
به پای خویش بکوبیم هرچه غیر وی است که راه و رسم چنین است درمقام سماع
حضرت سعدی در این مورد می فرماید:
ندانی که شوریده حالان مست چرابرفشانند دررقص دست؟
گشاید دری بردل ازواردات فشاند سرودست برکاینات
حلالش بود رقص بریاد دوست که‌هرآستین اش جانی دراوست
سماع راست برجنبه های نیایشی آفر اشاره داردو به نحوی بازگوکننده خلقت انسان می_باشد. تاکید براندیشه انسانی، دراین حرکت، که از عوامل بنیادی اختیار در انسان می باشد، می تواند به این امراشاره کند که‌انسان اشرف مخلوقات است و با نیروی اندیشه وفکرخود از طبیعت نیرو می گیرد وآن را تحت اختیار خوددر می آورد.حرکات بعدی این آیین به مراحل کشت، داشت، برداشت گندم و همچنین مصائب انسان کشاورز‌در اثر بروز خشکسالی ها، هجوم آفات و مراقبت از‌محصول‌اشارهدارد.
حرکت ماقبل‌آخر در رقص آفر که‌چرخ سینه میباشد را میتوان ادامه سماع راست دانست.دراین حرکتطی چندفیگور‌اجراکنندگان درابتدا با‌گام برداشتن به سوی مرکز دایره پای راست خود را به زمین کوبیده و با دست‌راست به آسمان اشاره می‌کنند در‌فیگوربعدی گریزی به خارج از‌دایره حرکتی خود می زنند و باچرخش پادساعتگرد رو به مرکز دایره بر می_گردند ودر فیگور سوم خم شده و باحرکتی خاص درپاها و دستان ، دستان خودراسه مرتبه برزمین می زنند.
گویا بااین حرکت نغز به راز خلقت انسان اشاره می دارندکه توسط دادار هستی خلق می شودو مدتی در این دنیا زندگی کرده و درنهایت به خاک باز میگردد.
آفر به دوگونه آفر کشاورزی و آفرقالیبافی می باشد که هم اکنون آفر کشاورزی درمنطقه رایج بوده و آفرقالیبافی به فراموشی سپرده شده و کسی جزاستاد فاروق کیانی‌آن را اجرا نمیکند.
گستره جغرافیایی اجرای‌آفر درخراسان بزرگ تامرزهای‌چین می باشد، طوریکه این رقص درسرزمین تبت، درفصل برداشت محصول‌توسط زنان اجرا می شود.
۲- حتن:
به فتح “ح” و”ت” و سکون”ن” و بر وزن چمن است.در زبان پهلوی‌به معنای کرانه های کوه و شیر بیشه میباشد.رایج ترین آیین خطه شرق خراسان و افغانستان می باشدو درآن افراد حول یک دایره کامل درجهت پادساعتگردحرکت می‌کنند.
دید اجراکنندگان رو به سوی مرکز‌دایره می باشد. همراه بااجرای فیگورهای مختلف این بازی محیط دایره کوچک‌و بزرگ می شود.ریتم‌حرکات درابتدا کند وسنگین می باشدو در انتها تندوسریع اجرا می شود.این آیین شامل حرکاتی چون چرخ چپ وراست ، یک چرخ ، دوچرخ، محمود آبادی ، چرخ سینه و سه دست یک چرخ می باشد. که هرکدام از این چرخ ها وجهش ها، حرکات دست و پا و فرم دامن ، فرم وقالب خاصی را به خود می گیرد.فرم فیگورها دراین آیین غالبا نشان دهنده تمرین هایی برای بالابردن آمادگی جسمانی وچالاکی افرادبه منظور حراست از سرزمین وهمچنین افزایش حس وحدت درمیان افراد قوم و قبیله می باشد.
این آیین را می توان آیینی عرفانی نیز بر شمرد، در فیگورهای چرخ سینه، بازیگران باحرکات خاص دست و بدن به آسمان اشاره می کنندو بعدازآن با دوگام‌رو به بیرون دایره حرکت کرده و باچرخشی پادساعتگرد رو به سوی مرکز دایره کرده و باجهش خاص خم شده و دو دست را برزمین می کوبندو کلمه تبرک《یاهو》 را برزبان می آورند.
چرخهای سماع قونیه بسیار به چرخ های حتن شباهت دارد و احتمالا حضرت مولانا چنین حرکاتی را از کودکی‌خود دربلخ به یاد داشته و با این‌آیین‌به سماع می‌پرداخته است.درواقع این آیین ماهیتی عرفانی ،اجتماعی داشته و افراد رابه بالا بردن آمادگی جسمانی ترغیب‌می کند.حتن امروزه انواع مختلی دارد که‌براساس منطقه بازی یا حتی نام‌برخی از نوازندگان سرنا به علت تبحری که‌دراجرای آن مقام‌داشته ، نامگذاری می شود.
از آن جمله می توان به حتن عشایری (اوشاری) که مخصوص منطقه جام بوده ، حتن باخرزی (این بازی مخصوص بانوان است) وحتن استاد رسول(یکی از نوازندگان بنام سرنا) ، حتن حسن آبادی که ریتم کندتری داردومعمولا برای بازیگران مسن وپیر اجرا می شود، اشاره داشت.
۳-چوب بازی(آیین یکه چوبه- دوچوبه) :
انسان ها همواره به دنبال تصویر سازی داستانهای اساطیری خویش در قالب های گوناگون هنری از جمله نقاشی ، مجسمه سازی ، شعر،قصه و… می باشند تا سینه به سینه شرح دلاوریها وشجاعت های خودرا نسل به نسل منتقل سازند. درخراسان یعنی زادگاه فردوسی بزرگ ،خالق شاهنامه، بزرگترین اثر حماسی ایران زمین ، آیینی اجرا می شود که بی شک‌بادیدن آن هرانسانی به دوران اساطیری گام‌می نهد.آیین چوب بازی یادآور نبردهای اساطیری پهلوانان ایران زمین می باشد که در دو شکل دونفره با دوچوب در دست هرنفر‌وگروهی با یک چوب دردست هرنفر‌اجرا می شود.
فیگورهای گوناگونی‌که دراین آیین می‌باشدکلیه مراحل جنگ های تن به تن را به تصویر می کشد، از حریف‌طلبیدن تارجزخوانی و درهم آمیختن دو تهمتن، باشگردهای گوناگونی چون راه جنگ ببر ، راه جنگ عجم ، تک‌وپاتک، چرخ پرش ، خروس جنگی، چرخ محمودآبادی و….
این‌بازی را می توان درزمره آیین های رزمی ، حماسی واساطیری برشمرد.ازنظر نوع فیگورها وفرم های اجرایی مشکل ترین آیین تربت جام می باشد که‌اجرای آنعلاوه برمهارت بسیار بالاآمادگی زیادبدنی‌را طلب میکند.
ندای‌سرناو دهل دراین آیین بسیار دلنشین می باشد وانسان را به اعماق تاریخ کهن‌ایران زمین می برد.ریتم آهنگ واجرا درابتدا کندوسنگین می باشدو به مرور تندو تندتر می شود.در این بازی حماسی حرکات دست وپا بسیار متنوع وپیچیده میباشدوهمین امراجرای آن را بسیار مشکل مینمایاند.
ازمهمترین وبنام ترین چوب بازان می توان به فاروق کیانی ، مسعود موذن احمدی ، صیفور مومنی، محمداعظم کیانی ، علی درافشان و… اشاره کرد.
ریتم حماسی دهل و آهنگ ضربات چوب یادآور چکاچک ضربات شمشیردر میادین نبرد بوده وآیین دوچوبه یادآور نبرد اساطیری مابین رستم وسهراب ،رستم و اسفندیار وکلیه دوئل های حماسی واساطیری یادشده درشاهنامه میباشد. درآیین یک چوبه فرم وشکلحرکات تقریبا همانفیگورهای دوچوبه است ؛بااین تفاوت که فقط بایک چوب دردست راست بازیگران اجرا می شود.دست چپ دراین آیین نقش سپردفاعی را برعهده می گیرد وبازیگران حول یک مرکز و در یک دایره کامل چوب هارا به چوب فرد مقابل وپشت سرخود می کوبندو بدین‌شکل اینآیین رااجرا می کنند.
شور وهیجان ،چرخش ها وجهش های بسیارپیچیده آنچنان گردی را اززمین بلند می کندکه به قول فردوسی بزرگ :
ز سم ستوران دراین پهن دشت
زمین گشت شش‌وآسمان گشت هشت
۴- مشق پلتان:
نام این آیین ازدوکلمه مشق (تمرین نظامی) و پلتان(پیل تنان) تشکیل شده است.
پس میتوان این آیین رایک آیین رزمی ، نظامی برشمردکه سربازان ایرانی دردوران صلح وبرای آمادگی ذهنی وجسمی خود درپادگان های نظامی اجرامیکردند.نشانه هایی ازاین آیین راهم اکنون می توان درافغانستان وهندوستان یافت.
ملودی سرنا وریتم دهل دراین رقص بسیار شمرده میباشد وشوروهیجان را میتواند به راحتی در روح و ذهن بازیگران افزایش دهد. البته ازاین آیین به عنوان رژه سربازان هم‌استفاده می شده است .فرم اجرای آن به دوگونه پلتان سواره و پلتان پیاده می باشد. درحرکات این آیین بازیگران به صورت خطی وپشت سرهم به اجرا می پردازند.البته به گونه انفرادی هم اجرا می شود.امروزه فقط به دلیل عدم تسلط بازیگران وفراموشی این آیین درمنطقه کمتر می توان اجرای آن راشاهد بود اگرهم اجرا شود به گونه بسیارناقص میباشد.
استادکیانی تعدادحرکات این آیین را۲۰ فیگور برمیشمارد که ازجمله آنها به حرکات کمان، کباده کشی ، مشق نیزه، مشق گرز، مشق شمشیر وچرخ های پلتان، می توان اشاره داشت.
حرکات بسیار شمرده وباریتم سنگین اجرا می شوند ودرانتهای آن باضرباهنگ دهل وباچرخ بسیار پیچیده وسخت و ممتد پلتان که کمتر‌کسی یارای اجرای آن را دارد ریتم آن تند میشود.
۵- حنایی:
این بازی مربوط به آیین حنابندان می شودودرآخرین شبی که دختر درخانه مادر‌می‌باشد ودر مراسم شب حنابندان اجرا می شود.
دخترناز مادر امشب‌مهمان مادر
فردا تورا می‌برند‌آتش‌به جان مادر
پس می توان آن را آیینی بزمی‌برشمرد، که درآن اقوام عروس و داماددستان خود را به دوگونه متفاوت حنا می‌کنند، بدین شکل که نزدیکان داماد انگشتان دست و نزدیکان‌عروس کف دستان خود راحنا کرده ودرحین اجرا دستان خودرا به یکدیگر نشان‌می‌دهند.
درواقع بااین‌روش به یکدیگر می‌فهمانند که‌با این‌وصلت وازدواج درواقع این دوقوم یکی‌می شوندوبه اصطلاح یک‌دست می شوند ودست کامل‌را تشکیل می_دهند که‌شامل انگشتان و کف آن می باشد.درواقع استفاده از حنادراین آیین بدین شکل ،نماد تمایز دوقوم وباقرار‌گیری دستان درمقابل هم نمادیکی شدن آنها می باشد.
ریتم اجرادر این بازی سنگین می باشدو درواقع این آیین بیشتر آیینی است زنانه ودرمجالس زنانه اجرا می شود.ملودی سرنا‌درآن دارای اصوات ممتد درهر جمله موسیقایی می باشد که در فیگورهای رقص به کشیدگی دستان تبدیل می شود. فرم اجراهمانند رقص های گروهی خطه جام دایره کامل وحول یک‌مرکز میباشد درابتدا فرم حرکت پادساعتگرد وباگامهای سنگین حول محیط‌دایره می باشدوبعداز آن بازیگران باحفظ آرایش دایره وار دو به دو‌شده یکبار با نفر جلو ویکبار بانفر پشت سرخود ، به اجرای آیین می پردازند. حنایی دارای ۱۸حرکت بوده که‌هم اکنون به جز چندحرکت آن، چیزی بجانمانده است.
۶-سه چکه :
نام این آیین از دوکلمه سه وچکه (به معنای دست زدن ، چک زدن) میباشد که به آن‌سه چکه هزاره ای نیز میگویند. استادکیانی نامهای دیگراین آیین را وداع و خداسپوری برمی شمارد که این دونامبه مفهوم وماهیت این بازی اشاره مستقیم دارد. درفیگورها وفرمهای این آیین عدد۳ خودنماییمی کند. سه بارگام برداشتن یا سه بار اجرای هرفیگور، حرکات دست و پا به صورت جهش های روی پنجه و چرخش های روی پاشنه پامی باشد.
فرم دستان در این آیین روایت گراندیشه وبیان افراد قوم و قبیله بوده، که درحین وداع و جداشدن از یکدیگر خاطرات گذشته ی هم را یادآوری می کنند وخاطرنشان می کنند که درست است که از هم جدامی شوند ولی همواره فکر وروحشان باهم خواهد بود و حتی اگر تکه تکه شوند یکدیگر را از یاد نخواهند برد ودر زمان مصائب ومشکلات به داد هم خواهند رسید وباهم یکی خواهند شد. امروزه این آیین گاها در لابه لایفیگورهای آیین حتن اجرا می شود.ولی در گذشته آیینی مستقل وتعداد فیگورهای آن بیشتر از این بوده است.
۷- گل پتی خان:
این آیین به کلی از یاد وخاطره مردم خطه جام رفته وبه غیراز نام آن چیزی باقی نمانده است.تمام آیین های جام دارای موسیقی خاص خود می باشند ولی هیچ نشانه یاملودی از موسیقی این آیین امروزهدر دسترس نیست.
استاد کیانی در شرح این آیین بیان می دارد که روایت گر عشق چوپانی پاک نهاد (پتی) به دختری به نام(گل) می باشد که فرزند خان قبیله است. سلسله مراتب طبقاتی اجتماعی چنین امری راجایز ندانسته وبا اصرار چوپان به این عشق وپافشاری وی ، خان دستور نابودی او را صادر می کند ودر نهایت پتیدر راه این عشق کشته می شود.
دلیل اینکه از این آیین هیچ ملودی به جانمانده شاید بدین خاطر است که دراصل بدون موسیقی اجرا می شده و در واقع این آیین دیالوگ‌محور بوده است. بدین شکل که‌باکلام و اصواتی که‌از حلق بازیگران ادا میگشته، همچون رقص‌خنجر ترکمانان، اجرا می شده است.
دکتر علی اکبر قدیمی‌از این آیین به عنوان یک‌تری لوژی یاد میکند که‌روایتگر‌عشق منظومه‌های ادبی ایران‌زمین‌همچون ،شیرین وفرهاد ، یوسف و زلیخا، سلامان وابسال و… میباشد که‌در نهایت به مرگ‌عاشق یا معشوق منتهی می شود.
تاریخچه شکل گیری گروه های بازیهای آیینی تربت جام:
اجرای بازیهای آیینی تربت جام از دهه ۴۰ هجری شمسی همزمان با توجه حکومت وقت به هنر و فرهنگ ایران زمین و تاسیس هنرستان هنرهای فولکلور در تهران، با تلاش و ممارست بی دریغانه نوجوانی ۱۴ ساله در سال ۱۳۴۴ پایه گذاری شد.این نوجوان کسی نیست جز استاد فاروق کیانی که در آن سالها با همکاری نخبگانی چون استاد غلامعلی پورعطایی ستاره بی بدیل موسیقی مقامی تربت جام و استاد حسین جوهریان و یارانی چند همچون مسعود موذن احمدی، ناصر نیک پی، صیفور مومنی، نورمحمد فیل اللهی، مرحوم صدرالدین صداقت و نوازنده تکرار نشدنی سرنا استاد برات دلپذیر، گروهی نوجوان و خبره را تشکیل میدهد.
این گروه بی ادعا از همان سالهای ابتدایی توجه کلیه محافل هنری داخلی و خارج از ایران را به هنر تربت جام جلب می کند.
فاروق کیانی به واسطه درک بالای هنری خود در زمینه هنرهای آیینی و همچنین شناختی که در اثر مسافرت های پژوهشی خود به افغانستان و پاکستان و آسیای میانه در سنین جوانی داشته، توانسته است این آیین ها را مورد پالایش قرار داده و به شکل امروزی آن درآورد.
لازم به ذکر است که تا قبل از دهه چهل این آیین ها به صورت ناقص و جسته گریخته، در محدوده خراسان بزرگ اجرا میشده و نیازمند ذهنی پویا برای تدوین و جمع آوری آن بوده است.
از هنرمندان شاخص بازیهای آیینی جام میتوان به فاروق کیانی، مسعود موذن احمدی، احمد معطر جامی، الله داد ضربی، مرحوم گل محمد آذرخشی، حسن قرایی، مرحوم شاه محمد سلیمان جامی، عثمان محرمی، سلیمان مرادی، شاه محمد یوسفی،علی درافشان، محمد اعظم کیانی اشاره داشت.
افتخارات بازیهای آیینی جام:
غنای بالای هنری، اصالت، معنای عمیق فیگورها، هنرمندانی توانا، تنوع گسترده در زمینه های اجتماعی، بزمی، رزمی، حماسی، عرفانی، اساطیری و … همه و همه باعث گشته که توجه محافل هنری داخلی و خارجی به این هنرها از همان دهه چهل شمسی جلب شود. در ذیل به مواردی چند از افتخارات مهم کسب شده اشاره خواهد شد:
۱- کسب مقام نخست و مدال طلای جشنواره جهانی مرد و دنیای اوThe man and his world)(توسط استاد فاروق کیانی و گروه همراه در سال ۱۳۵۶ در کشور کانادا.
۲- کسب مقام دوم گروهی و مدال طلای بهترین بازیگر مرد جهان توسط استاد فاروق کیانی در جشنواره لفکادای یونان در سال ۱۳۷۵
۳- ساخت تئاتر بزرگ عروسکی هفت خوان رستم با هنرنمایی فاروق کیانی و مسعود مرآتی به کارگردانی بهروز غریب پور در سال ۱۳۷۴
۴- تئاتر ماندگار شیخ صنعان و هنرنمایی فاروق کیانی در نقش شیخ صنعان، این تئاتر با طراحی استاد کیانی و بدون دیالوگ، با الهام از فیگورهای بازیهای آیینی جام به مدت ۶۰ شب در تالار حافظ تهراندر سال ۱۳۸۰ به روی صحنه رفت. از این تئاتر به عنوان اولین باله فولکلور ایران یاد میشود.
۵- ساخت کلیپ هایی چون نهان خانه “نوایی، نوایی” ، از ماست این دیار، سپید، شب های سپید و …
۶- ساخت فیلم ها و مستندهایی چون “نشان به کارگردانی الهام اسدی” ، “سماع راست : فرید اسماعیل پور” ، “دیدار آشنا : جمشید مجددی” ، “آفر : هادی آفریده” ، “دایه های خاک: مسلم کرمانی” و …
۷- ارائه مقالات، کتب، پایان نامه هایی پیرامون هنرهای آیینی جام توسط افرادی چون محمد رضا درویشی پژوهشگر و محقق بزرگ موسیقی ایران، مرحوم دکتر علی اکبر قدیمی، منصوره ثابت زاده، هوشنگ جاوید، غزال فخر، مهشید اسلامی فریمانی، غفور محمد زاده، علی ایلنت، محمد عزیر کیانی و …
۸- برگزاری نمایشگاه ها و انتشار کتب توسط عکاسان مشهوری چون داود وکیل زاده، سعید محمودی ازناوه ای ، پهلوان، بهارمست و عکاس هلندی ” هنک وان لی وان اوکن” و ….